Wypadek drogowy i kolizja drogowa są często w języku potocznym, używane zamiennie. Ale to dwa różne pojęcia. Inaczej należy postępować w obu tych przypadkach

Od kilku lat przybywa prób wyłudzeń odszkodowań od towarzystw ubezpieczeniowych. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że to przestępstwo, za które grozi do 5 lat więzienia

Ostatnio głośno zrobiło się na temat wyłudzeń finansowych od towarzystw ubezpieczeniowych. Mówiąc krótko – wyłudzeń odszkodowań. Jeden z największych zakładów ubezpieczeń w Polsce ogłosił, że wykrył rekordową próbę wyłudzenia odszkodowania, opiewającą na łączną kwotę 40 mln złotych. W całym 2013 roku , jak wynika z raportu Polskiej Izby Ubezpieczeń, ubezpieczyciele wykryli wyłudzenia odszkodowań i świadczeń na kwotę 130 mln. Tendencja w tym obszarze jest zdecydowanie wzrostowa od kilku lat. Jednocześnie wykrywalność tego typu praktyk również rośnie z każdym rokiem. Prawdopodobnie dlatego, że zakłady ubezpieczeń coraz częściej powołują specjalne komórki zajmujące się próbami wyłudzeń, a także składają zawiadomienia o podejrzeniu popełnieniu przestępstwa.

Czym są wyłudzenia odszkodowań i jak są karane?
Wyłudzenie (oszustwo) jest czynem świadomym, to znaczy popełnianym umyślnie. Nie każdy jednak,  próbujący wyłudzić odszkodowanie zdaje sobie sprawę z tego, iż w ten sposób popełnia przestępstwo. Przestępstwo „oszustwa ubezpieczeniowego”, za które grozi mu kara do 5 lat pozbawienia wolności (a w szczególnych okolicznościach nawet 8 lat).

Oszustwo ubezpieczeniowe opisane jest w art. 298 § 1 Kodeksu karnego – „Kto, w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia, powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.” Zgodnie z tym zapisem, celowe spowodowanie zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową, za które będzie należne odszkodowanie (np. upozorowanie kolizji drogowej), ścigane jest z urzędu i zagrożone karą pozbawienia wolności.
Popełnienie wspomnianego czynu, może łączyć się także z popełnieniem oszustwa w jego klasycznej postaci (art. 286 Kk) – spowodowanie zdarzenia będącego podstawą wypłaty to oszustwo „ubezpieczeniowe”, jednakże podjęcie dodatkowo działań mających na celu zawyżenie odszkodowania to oszustwo z artykuł 286 Kodeksu karnego. Na marginesie warto także dodać, że w myśl przepisu art. 33 w/w ustawy możliwe jest także orzeczenie, obok kary pozbawienia wolności, kary grzywny.

W jakich sytuacja mamy do czynienia z oszustwem ubezpieczeniowym
Najczęściej spotykanymi przypadkami są: celowe powodowania kolizji, podawanie innych od rzeczywistych okoliczności zdarzenia czy zgłaszanie tej samej szkody dwa razy, w dwóch różnych towarzystwach ubezpieczeniowych. Coraz „popularniejsze” są także wyłudzenia polegające na zgłaszaniu (z polisy AutoCasco) fikcyjnej kradzieży auta, które wcześniej zostało np. sprzedane za wschodnią granicą.

Co bardzo ważne, dla popełnienia przestępstwa oszustwa ubezpieczeniowego kluczowe jest podjęcie działań mających na celu uzyskanie odszkodowania, nie zaś moment jego wypłaty. Tak więc już samo upozorowanie kolizji i złożenie wniosku o odszkodowanie, wypełnia znamiona czynu zabronionego.

Jak uchronić się od konsekwencji karnych popełnionego czynu
Dobrowolnie podjęte czynności, wykonane jeszcze przed formalnym wszczęciem śledztwa, mające na celu zrezygnowanie z dokonania przestępstwa lub zapobieżenie skutkom swoi czynów, nosi znamiona tzw. czynnego żalu. Jest to instytucja pozwalająca na złagodzenie kary lub nawet całkowite uniknięcie odpowiedzialności karnej.
Kluczową przesłanką, dla zastosowania czynnego żalu, jest jego dobrowolność, a więc swobodny wybór w tym zakresie, osoby popełniającej czyn. Oznacza to, iż musi ona sama, przez nikogo nie przymuszona, chcieć zapobiec dokonaniu przestępstwa. Za czynny żal nie może zostać uznany fakt zgłoszenia się na policję i złożenia zeznań w sytuacji, gdy zostały już podjęte działania mające na celu wyjaśnienie spawy.

Podsumowując powyższy tekst, wypada zwrócić uwagę na jeszcze jedną, bardzo ważną kwestię. W związku z tym, że w „przyrodzie nic nie ginie”, a wręcz przeciwnie – równowaga musi być zachowana, wyłudzone kwoty muszą zostać w jakiś sposób zrekompensowane. Odszkodowania i świadczenia wypłacane są ze składek płaconych przez ubezpieczających. Fakt ten powoduje, iż głównymi poszkodowanymi przez przestępców ubezpieczeniowych, są sami nabywcy polis. Coraz droższych, również ze względu na wypłacone nienależnie odszkodowania.

Artykuł, którego jestem autorem, opublikowany został na portalu dotyczącym bezpieczeństwa ruchu drogowego – http://www.brd24.pl/prawo/nieprawdziwe-dane-wypadku-grozi-wiezienie/

Przy polisach AC ubezpieczyciele stosują czasem zapisy naruszające interes konsumenta. Takie punkty – mimo zawarcia umowy – klienta nie obowiązują

Umowa ubezpieczenia należy do instytucji ogólnego systemu ubezpieczeń gospodarczych. Umowy te mogą mieć charakter obowiązkowy (przymus ubezpieczenia w niektórych obszarach – np. ubezpieczenie OC pojazdu) lub dobrowolny (zawarcie takiej umowy zależy od woli konsumenta – m.in. umowy ubezpieczenia autocasco tzw. AC pojazdu).

Zwróć uwagę na „Wyłączenia odpowiedzialności”
Gdy mamy do czynienia z umowami ubezpieczenia dobrowolnego, jak wspomniane AC, to zakres ubezpieczenia może różnić się w umowach proponowanych przez różne zakłady ubezpieczeń. Może także być on modyfikowany przez obie strony, a więc ubezpieczyciela i ubezpieczającego.
Z reguły jednak, w zakresie umów ubezpieczenia, mamy do czynienia z tzw. umowami adhezyjnymi czyli umowami przystąpienia – warunki określa zakład ubezpieczeń, a konsument może je zaakceptować i przystąpić do umowy lub zrezygnować z jej zawarcia.

Z uwagi chociażby na ten fakt warto gruntownie przeczytać zapisy umowy i porównać je z warunkami proponowanymi w innych zakładach ubezpieczeń. Szczególną uwagę należy zwrócić na dział „Wyłączenia odpowiedzialności” czyli przypadki, w których mimo zaistnienia szkody np. kradzieży, odszkodowanie nie zostanie nam wypłacone.

Klauzyle abuzywne – tego ubezpieczycielowi nie wolno
Czy jednak ubezpieczyciel możne zupełnie dowolnie kształtować zapisy umowy dobrowolnej? Otóż absolutnie nie.
Co prawda swoboda umów zapisana w art. 353¹ Kodeksu cywilnego zezwala na zawieranie umów, w których zapisy są ustanawiane wedle własnego uznania, to jednak jednocześnie zastrzega, by treść takiej umowy „nie sprzeciwiała się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.”

W tym miejscu dochodzimy do kwestii klauzul abuzywnych czyli niedozwolonych zapisów umownych. A te, jeśli nie są uzgodnione z klientem, nie obowiązują go.

Art. 385¹. § 1. Kodeksu cywilnego wprost wskazuje, iż  „Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.”.
W zapisie tym zwrot „nie uzgodnione indywidualnie” odnosi się tych postanowień, na których treść konsument nie miał wpływu, a więc i tych, zawartych w standardowych wzorcach ogólnych warunków ubezpieczenia, przygotowywanych przez towarzystwa ubezpieczeniowe.

Jak się bronić?
Mimo, iż warunki ubezpieczenia nie mogą w sposób rażący naruszać interesu konsumenta, to jednak wśród zapisów umownych wciąż można takowe odnaleźć. Potwierdzają to dość częste przypadki nakładania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kar finansowych m.in. na zakłady ubezpieczeń.
Do zapisów niedozwolonych, które funkcjonowały, a niewykluczone, że w niektórych umowach stosowane są nadal, zaliczono m.in. zastrzeżenie nieuwzględniania przy wypłatacie odszkodowania podatku VAT bądź nie uznawania szkód powstałych w wyniku kradzieży radia z odejmowanym panelem czołowym, gdy ubezpieczający nie mógł przedstawić takiego panela.
W ostatnim czasie za zapis niedozwolony prawomocnie została uznana klauzula automatycznej odmowy wypłaty pieniędzy za skradziony pojazd, gdy konsument nie dostarczył oryginałów kluczyków, wcześniej nie poinformował o ich dorobieniu bądź nie przedstawił dowodu rejestracyjnego.

Co może zrobić konsument, który podejrzewa, iż w umowie znajdują się zapisy niedozwolone? Oczywiście zawsze warto poszukać innego zakładu ubezpieczeń, co do którego zapisów w umowie nie będziemy mieli zastrzeżeń. Dobrze jest też poinformować o tym fakcie UOKiK lub Powiatowego Rzecznika Konsumentów.
Jeśli postanowienia niedozwolone znajdują się w umowie już podpisanej, wskażmy je kontrahentowi wraz z zastrzeżeniem, iż nie jesteśmy nimi związani z mocy prawa. Jeśli przedsiębiorca nie uzna naszych racji, możemy zwrócić się o pomoc do Rzecznika czy kancelarii prawnej, bądź wszcząć postępowanie cywilne przed sądem powszechnym.

Artykuł, którego jestem autorem, opublikowany został na portalu dotyczącym bezpieczeństwa ruchu drogowego – http://www.brd24.pl/prawo/niedozwolone-klauzule-umowach-ac-moze-klient/

Odszkodowanie z OC sprawcy winno pokryć nie tylko naprawę pojazdu, ale również np. holowanie uszkodzonego auta, najem pojazdu zastępczego czy zwrot wydania notatki policyjnej.

Odszkodowanie z tzw. OC sprawcy zazwyczaj kojarzy nam się z naprawą uszkodzonego samochodu. Ale poszkodowany w wypadku może też żądać np. opłaty za holowanie czy rekompensaty za zniszczone mienie, a nawet za utracony potencjalny zarobek.

„Projekt stanowi kompromis pomiędzy potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa osób uczestniczących w meczu piłki nożnej oraz potrzebą upowszechniania i rozwijania przyjaznych relacji międzyludzkich, a także relacji międzynarodowych (…) w duchu rywalizacji sportowej drużyn piłki nożnej.”[1]

Art. 17 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych[2] jest niczym innym jak ustawową delegacją. We wspomnianym artykule UBIM[3] przekazuje określonemu organowi prawo do wydania aktu w pewnym zakresie. W myśl przepisu minister właściwy do spraw wewnętrznych (a więc obecnie byłby to właśnie minister spraw wewnętrznych), w porozumieniu z ministrami do spraw kultury fizycznej (minister sportu i turystyki) oraz budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej (minister do spraw transportu, budownictwa i gospodarki morskiej) określi w drodze rozporządzenia warunki jakie powinny spełniać stadiony, na których odbywają się mecze piłki nożnej. UBIM nakłada obowiązek wydania odpowiednich przepisów w celu poprawy bezpieczeństwa na wspomnianych obiektach. Tak ścisłe sprecyzowanie miejsca jest konsekwencją zapisów artykułów wcześniejszych ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, określających dokładnie pewien rodzaj współzawodnictwa. Art. 3 pkt 4 w/w ustawy stanowi wszak o meczu piłki nożnej, a więc „masowej imprezie sportowej mającej na celu współzawodnictwo w dyscyplinie piłki nożnej, organizowanej na stadionie lub w innym obiekcie sportowym, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mnie niż 1000;”. Artykuł ten wspomina więc o współzawodnictwie na stadionie lub innym obiekcie sportowy. Zgodnie z prawem budowlanym stadion jest budowlą sportową i należy do kategorii V obiektów budowlanych (obiekty sportu i rekreacji)[4]. Na marginesie, dla pełniejszej informacji, można wspomnieć, że budowle sportowe sklasyfikowane są w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych jako sekcja 2 dział 24 grupa 241.

Wydaje się, że powyższa charakterystyka obiektu, charakteru imprezy i kwestia bezpieczeństwa, również publicznego, uzasadnia współdziałanie ministrów budownictwa, spraw wewnętrznych oraz sportu przy tworzeniu przepisów dotyczących wymogów jakie muszą zostać spełnione przy określeniu warunków na stadionie, na którym odbywają się mecze piłki nożnej.

Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych, która ogłoszona została w Dzienniku Ustaw z dnia 21 kwietnia 2009 r., weszła w życie 1 sierpnia 2009 r.  Wdrożenie systemu identyfikacji osób, które uczestniczą w imprezie masowej, zgodnie z art. 80 ustawy rozciągnięto w czasie na kolejny rok (z zastrzeżeniem, iż dotyczyć ono będzie tylko meczów, które odbywają się poza ligą zawodową). Natomiast rozporządzenie będące głównym przedmiotem niniejszego opracowania, a więc rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 czerwca 2010 r. w sprawie warunków bezpieczeństwa, jakie powinny spełniać stadiony, na których mogą odbywać się mecze piłki nożnej weszło w życie 20 lipca 2010 r. [5] Oczywiście do niektórych §, również z odniesieniem terminu wydłużonego do 1 sierpnia 2010 r., tak jak wskazuje na to UBIM.

Autorzy projektu Rozporządzenia, a więc ówczesne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w uzasadnieniu jego wprowadzenia wskazują, iż projekt był konsultowany z Polskim Związkiem Piłki Nożnej oraz Ekstraklasą S.A.[6], a także Stałą Grupą Ekspercką Rady Bezpieczeństwa Imprez Masowych, w skład której wchodzą przedstawiciele stowarzyszeń kibiców. W związku z powyższym można przyjąć założenie, że akt był poddany konsultacjom.

Rozporządzenie w swej materii zajmuje się trzema obszarami:

• technicznymi aspekty umożliwiającymi przepływ a także kontrolę widzów
• wdrożeniem identyfikacji osób
• przygotowaniem infrastruktury stadionu zapewniającej bezpieczne przeprowadzenie imprezy.

Choć prawne „zagospodarowanie” każdego z wyżej wymienionych obszarów znajduje swoje odzwierciedlenie w przepisach omawianego rozporządzenia, to jednak element ogólnego zarysowania warunków bezpieczeństwa stadionu, a z drugiej strony niejednokrotnie skonkretyzowania jakiegoś obowiązku, znajduje swoje odwołanie w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych.

Sam akt prawny w postaci rozporządzenia czerpie w swoich założeniach z „Europejskiej Konwencji w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej”[7], Decyzji Rady Unii Europejskiej z dnia 25 kwietnia 2002 r. dotyczącej bezpieczeństwa w związku z meczami piłki nożnej o charakterze międzynarodowym[8], a także zgodnie z tym co utrzymują autorzy projektu aktu, rekomendacji Rady Europy – Recomendation on Measures to be taken by the Organisers of Football Matches and Public Authorities (93/1) oraz Podręcznika Bezpieczeństwa Na Obiektach Sportowych (będącego tłumaczeniem publikacji „Guide to Safety At Sports Grounds” opublikowanej przez Departament Kultury, Mediów i Sportu Wielkiej Brytanii).

Zadaniem omawianego rozporządzenia ma być określenie warunków bezpiecznego stadionu, a przez to „zapewnienie obywatelom wysokiego poziomu bezpieczeństwa w ramach przestrzeni wolności (…)[9]”, nie uwzględniając jednak konkretnych wymogów technicznych, gdyż te z różnych względów znajdują się w odrębnych przepisach. Warunki, o których w rozporządzeniu mowa mają związek z zapewnieniem braku występowania zagrożeń dla ludzkiego zdrowia i życia, a także mienia oraz porządku publicznego.

Obowiązkiem, dla którego rozporządzenie weszło w życie ma być również dobre obsłużenie wydarzenia jakim jest mecz piłki nożnej[10]. Fakt potrzeby określenia i skonkretyzowania pewnych warunków w stosunku do jednej z dyscyplin w trafny sposób oddać możne cytat z Franza Beckenbauer[11] – „piłka nożna to dla ludzi najważniejsza z rzeczy nieważnych”.

Jak już wcześniej wspomniano omawiane rozporządzenie w dużej mierze odwołuje się do obowiązków określonych wymogami UBIM.

W § 6 rozporządzenia ustawodawca wskazuje na konieczność identyfikacji osób uczestniczących w meczu piłki nożnej. Owa identyfikacja ma w swym założeniu potrójny cel. Przede wszystkim jest to weryfikacja uprawnień danej osoby do uczestniczenia w imprezie masowej (może się to wiązać z odpłatnością wstępu). Po drugie, skonkretyzowanie osoby może spowodować u niej powstrzymanie się od naruszeń prawa związanych z przebiegiem imprezy masowej (z obawy przed szybką identyfikacją i zatrzymaniem), a także umożliwienie odpowiednim organom podjęcie działań wobec konkretnych osób mogących być odpowiedzialnymi, bądź mieć związek z naruszeniami. Do opisanych celów niezbędnym jest umieszczenie na dokumencie uprawniającym do przebywania na meczu wizerunku twarzy, imienia, nazwiska, nr PESEL (w sytuacji braku nr PESEL rodzaj, seria i nr dokumentu potwierdzającego tożsamość), a także numer identyfikacyjny i informacje o podmiocie, który wydał tenże numer. Każdy bilet wstępu zwiera również przypisany do niego numer miejsca – co ważne siedzącego, gdyż tylko takie mogą być sprzedawane na mecze piłki nożnej. Dodatkowo na meczach ligi zawodowej identyfikację wspomaga elektroniczny system identyfikacji osób. System ten to np. urządzenia typu bramofurty czy kołowrotki. Dopiero przyłożenie obowiązującej w rozgrywkach Ekstraklasy karty kibica, a więc dokumentu zawierającego konkretne dane z m.in. wizerunkiem i nr identyfikacyjnym do czytnika, pozwala wejść na stadion. Przyszłością tego typu rozwiązań ma być wprowadzany już w wielu krajach zachodnich system technologii biometrycznej – dane biometryczne wykorzystywane przez  systemy to np. siatkówka oka, linie papilarne czy kształt twarzy.

Wymagania takiego systemu określa, przy lidze zawodowej – podmiot zarządzający ligą w porozumieniu ze związkiem piłkarskim, bądź też sam związek jeśli sprawa dotyczy meczów poza obrębem ligi zawodowej.

Wreszcie trzecim celem identyfikacji, równie ważnym jak pozostałe, jest konieczność odmowy wstępu na mecz osobom, wobec którym wydano orzeczenie zakazu wstępu na imprezy masowe bądź zobowiązujące „do powstrzymania się od przebywania w miejscach przeprowadzenia imprez mas, wydane przez sąd wobec skazanego w związku z warunkowym zawieszeniem wykonywania kary pozbawienia wolności albo wobec nieletniego na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy z dnia  26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U z 2002 r. Nr 11, poz. 109, z późn. Zm.)”[12]. Odmowie wejścia również osobie z tzw. zakazem klubowym lub zagranicznym, a także wobec osoby co do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, iż może powodować zagrożenie bezpiecznego przebiegu imprezy.

Techniczne aspekty  umożliwiające przepływ, a także kontrolę widzów, a więc drugi

obszar, który znajduje się w zakresie regulacji omawianego rozporządzenia stanowi, iż stadiony muszą posiadać elementy infrastruktury, a także urządzenia, które umożliwiają kontrolę i kierowanie przepływu osób.

Przez to pojęcie należy rozumieć przemieszczanie się uczestników imprezy od momentu wejścia na teren imprezy masowej, poprzez miejsce weryfikacji „dokumentu wstępu” i dojście do miejsca wstępu, po opuszczenie terenu imprezy. W rozporządzeniu wskazane jest „od miejsca weryfikacji biletu (…), do miejsca siedzącego[13]”, jednakże należy wskazać, iż infrastruktura powinna spełniać w/w standardy już od wejścia na teren objęty imprezą masową jaką jest mecz piłki nożnej[14].

Konfiguracja powyższego zaplecza musi, nie zakłócając przepływu uczestników, pozwolić na wykonywanie niektórych czynności należących do obowiązków służby porządkowej i informacyjnej. Czynności te zostały w rozporządzeniu określone wprost, odwołując się do UBIM. Należą do nich :

• zweryfikowanie uprawnień do uczestniczenia w imprezie (w razie stwierdzenia braku uprawnień – wezwanie do opuszczenia obiektu), a także legitymowanie osób mające na celu określenie tożsamości. Przedstawiciele służb porządkowych i informacyjnych w każdej chwili trwania imprezy mogą osobę wylegitymować w celu sprawdzenia jej tożsamości. To samo tyczy się kontroli dokumentu wstępu na imprezę.
• wspomniane służby mają również prawo przeprowadzenia rewizji bagaży i odzieży, ale tylko w przypadkach podejrzenia posiadania lub próby wniesienia przedmiotów m.in. takich jak broń, materiały wybuchowe alkohol czy inne środki odurzające[15].

Oczywiście wspomniane czynności mogą być przeprowadzone jedynie w i miejscu trwania imprezy[16].

Podstawowym elementem omawianej infrastruktury stadionowej są ciągi komunikacyjne, a więc drogi przemieszczania się. Ciągi muszą być wyposażone w odpowiednie oznakowanie informacyjne (znaki i tablice kierujące do określonego miejsca jak i pozwalające opuścić obiekt – w szczególności powinny znajdować się na rozwidleniach i skrzyżowaniach) oraz znaki bezpieczeństwa.

[17]

Zdj. Dominik Sadowski Agencja Gazeta

Wewnątrz omawianych dróg rozmieszczona zostaje służba informacyjna mająca za zadanie udzielenia precyzyjnych wskazówek co do kierunku na odpowiedni sektor, trybunę, obiektów handlowych czy wyjścia z obiektu, jak również punktów medycznych czy sanitariatów. Nawiasem mówiąc wszelkie obiekty tymczasowe (jak wymienione powyżej obiekty handlowe, gastronomiczne czy też sanitarne) muszą być również rozmieszczone w sposób pozwalający na niezakłócony przepływ uczestników meczu piłki nożnej. Bardzo ważnym wydaje się zwrócenie w rozporządzeniu uwagi na fakt, iż wspomniane ciągi komunikacyjne, po uwzględnieniu opinii o przewidywanych zagrożeniach[18] (zwana dalej opinią o przewidywanych zagrożeniach), mają za zadanie zminimalizować zagrożenia, które mogą zostać wywołane przez uczestników imprezy.  W związku z powyższym przy planowaniu tras poruszania się po istniejących już na obiekcie ciągach komunikacyjnych, ważną rolę odgrywa opinia wydawana przez Policję, Straż Pożarną, służbę ratownictwa medycznego i inspektoratu sanitarnego, o której mowa powyżej.

W tym miejscu warto także wspomnieć, że punkty znajdujące się w ciągach komunikacyjnych (a więc obiekty zarówno handlowe jak i sanitarne) muszą być usytuowane tak, by korzystanie z nich nie powodowało utrudnień w ruchu pozostałym podmiotom przebywającym w ich bliskości. Mowa tu zarówno o osobach – uczestnikach imprezy, jak i używanych w obrębie obiektu pojazdów. Przy okazji wspomnienia o obiektach gastronomicznych czy handlowych należy także zauważyć, iż niedozwolona jest w nich sprzedaż towarów (dotyczy to również artykułów spożywczych) w twardych opakowaniach[19]. Tego typu zakaz ma na celu wyeliminowanie z obiegu, w tych konkretnych okolicznościach produktów, których użycie niezgodnie z ich przeznaczeniem mogłoby powodować ewentualne zagrożenia.

Ciągami komunikacyjnymi mającymi szczególne zadanie do spełnienia są drogi ewakuacyjne.

[20]

Drogi te mają na celu umożliwienie przeprowadzenia w sposób szybki i sprawny ewakuacji uczestników imprezy. W związku z powyższym ciągi te muszą być oznakowane w sposób bardzo czytelny i widoczny np. przy źródłach światła. Miejsca ich umieszczenia powinny również uwzględniać fakt, iż muszą znaleźć się w punktach gdzie mogą pojawić się wątpliwości co do kierunku ewakuacji[21]. Wymagania, które muszą zostać spełnione przy projektowaniu a następnie wykonaniu dróg ewakuacyjnych określa, zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. 10.243.1623), rozporządzenie ministra właściwego ds. budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej dla budynków oraz związanych z nimi urządzeń. Obecnie obowiązującym aktem w tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie[22]. Zgodnie z przepisami Rozdziału 4 w/w dokumentu drogi ewakuacyjnie muszą m.in. spełniać określone warunki techniczne (wyszczególnione w rozporządzeniu), posiadać określoną szerokość, a także liczbę przejść, wyjść oraz dróg ewakuacji w budynku. W rozporządzeniu jest również mowa o klasie odporności ogniowej obudowy poziomych dróg ewakuacyjnych, zabezpieczeniach przed zadymieniem itp.

Ważną rzeczą, z punktu widzenia sprawnego i szybkiego procesu ewakuacji jest zakaz instalowania urządzeń wspomagających kontrolę dostępu do określonych miejsc, na drogach ewakuacyjnych.

Na marginesie rozważań na temat węzłów komunikacyjnych, dróg ewakuacji czy dróg pożarowych należy wskazać, iż musi być nad nim sprawowany stały nadzór w postaci obecności służby porządkowej lub informacyjnej bądź też systemu monitoringu wizyjnego.

Kończąc wywód na temat technicznych aspektów umożliwiających niezakłócony przepływ i kontrolę widzów, warto wspomnieć jeszcze o konieczności uwzględnienia dwóch  istotnych punktów tego zagadnienia. Mianowicie, bardzo ważnym elementem zarówno dla przepływu osób jak i ewentualnej ewakuacji, ale także dla zapewnienia ogólnego bezpieczeństwa na stadionie, jest system przekazywania komunikatów dźwiękowych[23]. Zainstalowany system musi być słyszalny w każdych warunkach i posiadać awaryjne zasilanie. Słyszalność takiego systemu jest kluczowym elementem w sytuacjach np. konieczności szybkiej ewakuacji czy zażegnania mogących występować wśród uczestników imprezy „ognisk zapalnych” konfliktu[24].

Drugim ważnych aspektem jest wyposażenie stadionu w system awaryjnego oświetlenia, przede wszystkim ewakuacyjnego i w pomieszczeniach dla służb zajmujących się zabezpieczeniem imprezy.

Kolejnym, trzeci już obszarem, którym zajmuje się omawiane rozporządzenie dotyczące warunków bezpieczeństwa stadionów jest  przygotowanie  infrastruktury stadionu zapewniające bezpieczne przeprowadzenie imprezy.

Oczywiście podstawą infrastruktury są omawiane wcześniej ciągi komunikacyjne.  W dalszej kolejności należy wymienić trybuny, w ramach których wyodrębnia się oznaczone sektory (z uwzględnieniem miejsc dla osób niepełnosprawnych). To właśnie na trybunach, w określonych sektorach swoje miejsca odnajdują osoby uczestniczące w imprezach sportowych. W tym miejscu warto wspomnieć, że zgodnie z art. 15 ust. 4 UBIM sprzedaż dokumentu uprawniającego do przebywania na meczu piłki nożnej może być dystrybuowana jedynie na miejsca siedzące – celem takiego zastrzeżenia jest ułatwienie służbom zapanowanie nad tłumem publiczności. Wszystkie sektory wyposażone mają być w wejścia oraz wyjścia, które swoimi parametrami zagwarantują wymaganą przepustowość uczestników imprezy, szczególnie w sytuacjach konieczności ich ewakuacji.

Fakt ten jest niezwykle ważny by nie dochodziło do ścisku między wchodzącymi lub wychodzącymi czy ewakuowanymi uczestnikami imprezy. Do największej tragedii w tym zakresie doszło w Sheffield na stadionie Hillsborough w 1989 r., kiedy to podczas wejścia na stadion zginęło 96 kibiców Liverpool’u chcących obejrzeć mecz swojej drużyny w Pucharze Anglii. Większość ofiar poniosła śmierć w wyniku zduszenia lub zdeptania.

W sytuacjach gdy opinia o przewidywanych zagrożeniach zastrzega możliwość wystąpienia różnego rodzaju niebezpieczeństw ze strony kibiców klubów uczestniczących w meczu piłkarskim, zwolenników poszczególnych drużyn odsyła się na odseparowane sektory[25]. Celem takiego działania jest uniemożliwienie im, w jak najwyższym stopniu, wywołanie jakiegokolwiek rodzaju zagrożeń.

Na każdym stadionie znajdują się miejsca, które nieprzeznaczone są dla osób uczestniczących w meczu piłki nożnej (np. miejsce speakera zawodów, loże prasowe itp.). Takie punkty muszą być w sposób jednoznaczny oznakowane – np. tablicami zakazu wstępu, wyposażone w urządzenia uniemożliwiające wstęp osobom, które są do tego nieupoważnione (np. zamkami czy czytnikami kart),  a także objęte kontrolą i nadzorem służ porządkowych bądź też systemem monitoringu wizyjnego.

Innym ważnym elementem infrastruktury stadionowej jest zaplecze parkingowe.

Na w/w składają się parkingi oraz drogi dojazdowe. Drogi dojazdowe nie mogą kolidować z drogami ewakuacyjnymi oraz przebiegiem dróg wejścia i wyjścia uczestników imprezy. Poszczególne parkingi przydziela się do określonych sektorów, w taki sposób aby droga od miejsca postojowego do sektora zgodnego z zakupionym dokumentem wstępu była możliwie jak najkrótsza. Oczywiście całe zaplecze parkingowe musi być wyposażone w prawidłowe oznakowanie ułatwiające orientację w miejscu przebywania oraz dojścia do miejsca docelowego. W rozplanowaniu przydziału sektorów i miejsc parkingowych również bierze się pod uwagę opinie o możliwych zagrożeniach (kibicie poszczególnych drużyn powinni być w sposób wystarczający oddaleni od siebie w czasie przyjazdu na teren imprezy).

Miejsca dla pojazdów służb ratowniczych oraz jednostek Policji również muszą być wydzielone w obrębie zaplecza parkingowego.

Na terenie parkingu powinna znajdować się także pewna ilość miejsc wydzielonych dla osób niepełnosprawnych poruszających się własnymi pojazdami lub pojazdami ich opiekunów, z zastrzeżeniem posiadania międzynarodowej karty parkingowej osoby niepełnosprawnej, o której mowa w art. 8 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 Prawo o ruchu drogowym[26].

Oddzielnie kilka słów w ramach organizacji infrastruktury stadionowej należy poświęcić zintegrowanemu stanowisku dowodzenia. Owo pomieszczenie wyodrębnione jest dla kierownika do spraw bezpieczeństwa i służby kierującej zabezpieczeniem meczu, a także służb ratowniczych i Policji. Kierownik do spraw bezpieczeństwa to osoba wyznaczona przez organizatora. Na jego barkach spoczywa zapewnienie, w ramach reprezentacji organizatora, bezpieczeństwa uczestnikom imprezy. W trzech słowach można rzec, iż Kierownik nadzoruje, koordynuje i integruje wszystkie elementy związane z zapewnieniem bezpieczeństwa podczas imprezy[27]. Osoba ta musi legitymować się odbytym szkoleniem w tej materii, zgodnym z wymogami odpowiednich przepisów[28]. Szkolenie to obejmuje między innymi podstawowe elementy z zakresu prawa administracyjnego, cywilnego, karnego, a także podstawy kryminologii, psychologii czy zasad sporządzania planów zabezpieczeń, procedur bezpieczeństwa i współpracy z różnymi instytucjami biorącymi udział w zabezpieczeniu imprez masowych oraz nadzoru nad wykonywaniem zadań powierzonych służbom porządkowym i informacyjnym. W tym miejscu, na marginesie warto wspomnieć, że w trakcie Euro 2012 Zespół ds. Zarządzania Bezpieczeństwem Stadionowym będzie nieco bardziej rozbudowany a w jego skład będą wchodzić: Koordynator ds. bezpieczeństwa UEFA/EURO 2012 Polska, Kierownik ds. bezpieczeństwa + zastępca, Dowódca operacji policyjnej + zastępca, Szef służb informacyjno – porządkowych, Dowódca Straży Pożarnej, Koordynator medyczny stadionu, Przedstawiciel Biura Ochrony Rządu, Przedstawiciel Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Koordynator ds. bezpieczeństwa z Miasta Gospodarza[29].

Przygotowanie stanowiska dowodzenia  i wyposażenie go w odpowiedni sprzęt (m.in. łącznościowy czy wizyjny) ma spełnić niepodważalnie najważniejszą rolę w organizacji imprezy masowej, nie tylko tego typu co mecz piłkarski. Rozporządzenie, ani żaden inny akt nie określa konkretnych parametrów sprzętowych w jakie powinno być wyposażone stanowisko. Decyzja ta należy do właściciela stadionu, jednakże z zastrzeżeniem, iż zainstalowany sprzęt pozwala na realizację określonych w omawianym akcie zadań.

Stanowisko dowodzenia to oczy, uszy i mózg każdej imprezy masowej. To tam podejmowane są najważniejsze decyzje oraz planowania możliwych scenariuszy dynamicznie zmieniającej się sytuacji na stadionie piłkarskim, które mogą zaistnieć w związku z imprezą masową i podjęcie ewentualnej reakcji na nie. Stanowisko zapewnia koordynację wszystkich służb pracujących na obiekcie, które to mają czuwać nad bezpiecznym przebiegiem meczu. To również tam monitorowane są i zarazem rejestrowane wszelkie zachowania osób uczestniczących w imprezie. Zarówno na samym stadionie jak i w jego okolicy. Sposób utrwalania przebiegu imprez masowych, a więc między innymi wskazanie miejsc na stadionach gdzie utrwalanie przebiegu imprezy za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk jest obowiązkowe czy określenie wymagań technicznych jakim sprzęt musi odpowiadać musi być zgodne z wytycznymi opisanymi w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej (Dz. U. z dnia 24 stycznia 2011 r.).

Reasumując wszystkie omówione w niniejszym opracowaniu kwestie, które muszą być spełnione aby na obiekcie jakim jest stadion, odbył się mecz piłki nożnej, mają na celu zabezpieczenie widowiska w odpowiedni sposób. Dodatkowo, jak zaznaczają autorzy aktu, przy jego opracowywaniu przyświecała im dewiza z preambuły Europejskiej Konwencji w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej – „Projekt stanowi kompromis pomiędzy potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa osób uczestniczących w meczu piłki nożnej oraz potrzebą upowszechniania i rozwijania przyjaznych relacji międzyludzkich, a także relacji międzynarodowych (…) w duchu rywalizacji sportowej drużyn piłki nożnej.”

Kilka słów dodatkowych w sprawie warunków bezpieczeństwa, jakie powinny spełniać stadiony, na których mogą odbywać się mecze piłki nożnej  UEFA EURO 2012.

W związku z faktem, iż latem (od 8 czerwca do 1 lipca) w Polsce i na Ukrainie odbywać się będą Mistrzostwa Europy w piłce nożnej UEFA EURO 2012, nie sposób pominąć przy omawianiu warunków jakie musi spełnić bezpieczny stadion, tych które zostały narzucone stadionom-gospodarzom EURO przez organizatora imprezy – Unię Europejskich Związków Piłkarskich (UEFA) i Regulations of the UEFA European Football Championship 2010-12.

Ta olbrzymia impreza doczekał się również prawodawstwa w określonym zakresie w samej UBIM[30]. Jednakże z uwagi na fakt, iż zapisy te nie dotyczą bezpieczeństwa samych stadionów, nie zostaną w tym opracowaniu poruszone.

Natomiast wracając do samych obiektów sportowych, system regulacji UEFA przewiduje zakwalifikowanie, bądź nie, stadionu do jednej z 4 kategorii. Kategorią najwyższą jest kategoria 4. Tylko stadiony, które spełniają dodatkowe wymagania określone tym właśnie pułapem, mogły stać się arenami zmagań najlepszych narodowych drużyn Starego Kontynentu[31].

Najważniejsze, skonkretyzowane wymogi UEFA, nawiązujące bezpośrednio do niniejszego opracowania (oprócz faktu, iż zgodnie z art. 4 ust. 4.03 Regulations of the UEFA European Football Championship 2010-12 za bezpieczeństwo przed, podczas i w trakcie meczu odpowiedzialne jest stowarzyszenie-gospodarz, czyli w naszym wypadku PZPN) dotyczą : dostępu, wejść i wyjść na stadion; miejsc parkingowych; oświetlenia i systemu kamer. Obostrzeń, które muszą być spełnione przy stadionie kategorii 4 jest oczywiście więcej, natomiast nie stanowią one stricte o bezpieczeństwie obiektu. Do takich wymogów należą chociażby określone kryteria szerokości pola gry, infrastruktury szatni, miejsc na stadionie typu VIP czy miejsca specjalne dla prasy oraz komentatorów radiowych i TV czy chociażby wymogi dotyczące pokoju konferencyjnego. [32]

Wracając jednak do wymogów interesujących nas z punktu widzenia bezpieczeństwa, należy wskazać że stadion powinien posiadać oświetlenie co najmniej 1400 lux’ów, jednolicie pokrywający całe pole gry włącznie z rogami boiska, a także awaryjne zasilanie pozwalające utrzymanie oświetlenia o jasności 800 lux’ów. Natomiast system kamer musi być wyposażony w kamery wewnątrz i na zewnątrz stadionu, z możliwością zatrzymania obrazu. Natomiast w pokoju kontroli monitory muszą być ekranami kolorowymi.

Dostęp do wszelkich pomieszczeń, a także system wejść i wyjść muszą być wyposażone w elektroniczny system kontroli dostępu. Dodatkowo wymaganym jest by mechaniczny system liczący widzów dostarczał danych w czasie rzeczywistym, a także chronił przed fałszowaniem biletów, oraz przepełnieniem obiektu. Jeśli chodzi o strefy parkingowe, to wymogiem odpowiadającym standardom stadionu na mecz Mistrzostw Europy jest wydzielenie 150 strzeżonych miejsc typu VIP.

Oczywiście w/w parametry nie są standardami na stadionach, na których odbywają się „na co dzień” mecze piłki nożnej. Nawet stadiony, na których mogą odbywać się mecze w ramach pierwszych rund Ligi Europy i Ligi Mistrzów[33] nie muszą spełniać wszystkich konkretnych wymogów opisanych powyżej. W związku z tym warto jest przynajmniej zasygnalizować konieczność ich zaistnienia w kontekście jednej z trzech najważniejszych imprez nowożytnego świata.

Stowarzyszenie miejsca organizatora Turnieju (PZPN) jest zobowiązane do skontrolowania warunków, które muszą być spełnione w związku z Mistrzostwami Europy. Po kontroli wydawane jest świadectwo potwierdzające spełnienie kryteriów, które to następnie trafia do administracji UEFA. Wraz z nim musi zostać wysłana kopia zaświadczająca, iż stadion spełnia wymogi bezpieczeństwa określone prawem krajowym – takie zaświadczenie wystawia organ władzy publicznej[34].

Oczywiście UEFA może przeprowadzać inspekcje na stadionach – gospodarzach, zarówno przed jak i w czasie trwania Turniej, celem kontroli czy opisane w świadectwie (o którym mowa powyżej) kryteria faktycznie odpowiadają rzeczywistości lub (w przypadku np. powtórnej inspekcji) są nadal spełnianie. Takie uprawnienia daje UEFA przywołana powyżej Regulacja Turnieju Finałowego Mistrzostw Europy.

[1] Uzasadnienie wprowadzenia projektu (z dnia 18 września 2009 r.) Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych  i Administracji w sprawie warunków bezpieczeństwa, jakie powinny spełniać stadiony, na których mogą odbywać się mecze piłki nożnej.

[2] Dz. U. z 2009 r. Nr 62, poz. 504

[3] Skrót – Ustawa o bezpieczeństwo imprez masowych

[4] Art. 3 pkt 3 oraz załącznik – Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 10.243.1623)

[5] Dz. U. 10.121.820

[6] Spółka Akcyjna skupiająca w swoich szeregach komplet 16 klubów piłki nożnej występujących w danym sezonie w najwyższej klasie rozgrywkowej w Polsce. Zarządza i prowadzi rozgrywki.

[7] Konwencja sporządzona w Strasburgu dnia 19 sierpnia 1985 r.

[8] Dz. U. UE. L. 02.121.1

[9] Pkt (1) Dz. U. UE. L. 02.121.1

[10] Pkt (3) tamże

[11] Franz Anton Beckenbauer – jeden z najlepszych obrońców w historii piłki nożnej. Po zakończeniu kariery zawodniczej wybitny trener. Obecnie Prezes Bayernu Monachium i działacz Niemieckiego Związku Piłki Nożnej.

[12] Art. 15 ust.3 Dz. U. z 2009 r. Nr 62, poz. 504

[13] § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 czerwca 2010 r. w sprawie warunków bezpieczeństwa, jakie powinny spełniać stadiony, na których mogą odbywać się mecze piłki nożnej weszło w życie 20 lipca 2010 r.

[14] Warto wspomnieć, że impreza masowa jaką jest mecz piłki nożnej, nie obejmuje samego stadionu, lecz wyznaczony teren obejmujący swoim zasięgiem większą strefę. Jednocześnie należy również zauważyć, iż obiekt budowlany jakim jest stadion, to nie tylko fizycznie sam gmach obiektu z płytą boiska i trybunami, ale również pasaże, place czy bramy wejściowe na teren całego obiektu.

[15] Katalog przedmiotów określa art. 8 ust. 2 UBIM.

[16] W. Kotowski, B. Kurzępa Bezpieczeństwo imprez masowych. Komentarz do ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych wyd. II Warszawa 2010 r.

[17] Znak informacyjny na PGE Arena w Gdańsku oraz znak bezpieczeństwa.

[18] Zgodnie z art. 25 ust 1 pkt 2 UBIM, organizator imprezy „zwraca się do właściwego miejscowo komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) Policji i komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej, dysponenta zespołów ratownictwa medycznego i państwowego inspektora sanitarnego z wnioskiem o wydanie opinii o niezbędnej wielkości sił i środków potrzebnych do zabezpieczenia imprezy masowej, zastrzeżeniach do stanu technicznego obiektu (terenu) oraz o przewidywanych zagrożeniach;”

[19] Por. z art. 3 ust. 4 pkt f) Europejskiej Konwencji w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej.

[20] Przykłady oznakowania dróg ewakuacyjnych.

[21] P. Knapik Instrukcja znakowania dróg ewakuacyjnych w budynkach dla kierowników administracyjnych i administratorów budynków Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum. Kraków 2009 r.

[22] Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.

[23] Rozporządzenie odwołuje się do art. 3 ust. 4 pkt e) Europejskiej Konwencji w sprawie przemocy…

[24] Speakerzy stadionowi w takcie odbywania specjalnych kursów związanych ze swoją pracą, uczeni są przekazywania określonego rodzaju komunikatów mających na celu odwrócenie uwagi od zachodzących na stadionie nieporządanych wydarzeń, skłonienie osób biorących w nich udział do zaprzestania tego procederu czy pokierowania w sposób sprawny i prawidłowych akcją ewakuacyjną.

[25] Zalecenia art. 3 ust. 3 pkt b) Europejskiej Konwencji w sprawie przemocy…

[26] Dz. U. 1997 Nr 98 poz. 602

[27] J. Jedel Kierownik ds. bezpieczeństwa. Prezentacja w ramach wykładu – szkolenie na Kierownika ds. bezpieczeństwa imprez masowych. Gdynia 2010 r.

[28] Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wymogów, jakie powinien spełniać kierownik do spraw bezpieczeństwa, służy porządkowe i służby informacyjne. (Dz.U. 2011 nr 183 poz. 1087)

[29] Bezpieczeństwo Stadionów / Miejsc Oficjalnych UEFA EURO 2012 Departament Bezpieczeństwa PZPN / EURO 2012 Polska Bydgoszcz 2011   http://www.bezpiecznestadiony.eu/images/Michal-Listkiewicz.pdf (dostęp do strony z 20.03.2012 r.)

[30] Rozdział 9a Ustawy o bezpieczeństwie…

[31]Art. 12 ust. 12.01 pkt b) Regulations of the UEFA European Football Championship 2010-12 http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/Regulations/uefa/Others/91/48/36/914836_DOWNLOAD.pdf

[32] Zob. szerz. UEFA Stadium Infrastructure Regulations Edition 2010. http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/Regulations/uefaorg/Stadium&Security/01/48/48/85/1484885_DOWNLOAD.pdf (dostęp do obu stron z 20.03.2012 r.)

[33] Europejskie rozgrywki klubowe, w których udział biorą tylko najlepsze drużyny z poszczególnych krajów Europy.

[34] Art. 12 ust. 12.02 Regulations of the UEFA European…